علل و عوامل ایجاد آرتروز مفاصل زانو و راه های درمان آن

نویسنده : مدیریت 1402/03/20

تعویض مفصل زانو، هزینه، عوارض و نحوه عمل جراحی

امروزه با تغییر سبک زندگی انسان، بیماری ها و مشکلات پزشکی نیز تغییر کرده است. مفصل زانو یکی از پیچیده ترین قسمت های بدن است و به سبب محل قرارگیری آن، در معرض آسیب و ضربه های شدیدی قرار دارد. دردها و ناراحتی های مربوط به مفصل زانو در سال های اخیر بسیار شایع شده است اما خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی در کنار دانش ساخت پروتز های کارآمد،عمل تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی زانو) به یکی از موفقیت آمیزترین عمل های جراحی تبدیل شده است.

در حالت طبیعی غضروف مفصل سطوح استخوانی درون مفصل را پوشانده و در درون مفصل غضروف مفصل برروی غضروف مفصل سرخورده و باعث حرکت مفصل می شود. آرتروز در اصل از بین رفتن غضروفهای مفصل ونمایان شدن استخوانهای زیرین وتماس استخوان با استخوان در درون مفصل می باشد.

سمت راست زانوی طبیعی – سمت چپ زانوی دچار آرتروز

عللی که باعث ایجاد آرتروز در مفاصل و زانو می گردد شامل:
۱-استئوآرتریت اولیه که مفصل در اثر مرور زمان و سن و ندرتا” عوامل ژنتیکی تخریب مفصل شده و زانو دچار آرتروز می گردد .
۲-بیماریهای التهابی مفصل مثل آرتریت روماتوئید که در اثر تخریب لایه های پوشاننده مفصل باعث تخریب غضروف مفصل گردیده و در نهایت ارتروز درون مفصل ایجاد می گردد.

۳-ضربه به مفصل که این مورد می تواند با ایجاد شکستگی درون مفصل، ضایعات لیگامانی ، پارگی های لیگامانی و منیسکها باعث حرکت غیر طبیعی زانو گردیده در نهایت منجر به آرتروز زانو شوند .
۴-گرچه عوامل ژنتیکی در مورد آرتروز دخیل می باشند ولی عواملی مانند وزن زیاد رابطه مستقیمی با آرتروز مفصل زانو دارد بصورتی که کم کردن حدود ۱۰ کیلوگرم از وزن می تواند تا ۵۰% شانس پیشرفت آرتروز را کم نماید .

علائم اصلی بیماران مبتلا به آرتروز عبارتند از : درد که به تدریج افزایش می یابد و التهاب و تورم زانو که خصوصا” در صبح ها بیشتر و با فعالیت کم می شود. افزایش درد این افراد با فعالیتهایی مثل راه رفتن یا بالا رفتن از پله ها یا زانو زدن افزایش می یابد . این درد می تواند توام با احساس ضعف و گاهی اوقات خالی کردن زانو نیز می باشد .

همچنین بعضی از بیماران تغییر شدت این درد را با تغییر دما و آب و هوا مرتبط می دانند. درمعاینۀ پزشک کم شدن محدوده حرکتی مفصل، التهاب و حساسیت مفصل وجود دارد. در گرافی های انجام شده از زانو کم شدن فاصله مفصلی مشهود است که با پیشرفت آرتروز این تغییرات بیشتر و بیشتر خواهد شد .

یافته های آزمایشگاهی خاصی جهت بیماران مبتلا به آرتروز زانو وجود ندارد مگر افرادی که دلیل ایجاد آرتروز زانوی آنها آرتریت روماتوئید یا بیماریهای التهابی دیگری باشد .

درمان :

اگر شما دچار آرتروز زانو هستید در مراحل مختلف آرتروز زانو می توانید از طیف وسیعی از درمانهای غیر جراحی سود برده و درد خود را کاهش دهید.

موثر بودن این روشهای درمانی در افراد مختلف متغیر بوده واز فردی به فرد دیگر متفاوت است. انتخاب روش درمانی بستگی به نیاز و مراحل مختلف بیماری دارد . هدف از درمان کم کردن درد، افزایش عملکرد زانو و کلا” کم کردن شکایت و افزایش رضایت مندی بیمار است . در ابتدای بیماری می توان بیمار را با روش غیر جراحی درمان کرد. درمانهای غیر جراحی در چهار گروه عمده قرار می گیرد که عبارتند از :

تغییر روش زندگی
ورزشهای درمانی
وسائل حمایتی
درمانهای دارویی
درمانهای جراحی و ..

تغییر در روش زندگی : تغییر در روش زندگی شامل کم کردن وزن و تغییر ورزشهای بیمار از دویدن به شنا و دوچرخه سواری و کم کردن فعالیتهایی مثل بالا رفتن از پله ها که باعث افزایش درد بیمار می شود خواهد بود . اکثر افرادی که دچار آرتروز زانو هستند (نه همه آنها) دارای افزایش وزن بوده و یک کاهش وزن ساده می تواند فشار وارده به مفاصلی مثل زانو را کم کرده و باعث کاهش درد و افزایش کار کرد بیمار خصوصا” در راه رفتن گردد .
ورزش : ورزش های خاصی وجود دارند که می توانند باعث افزایش محدوده حرکتی و نرمی مفصل و افزایش قدرت عضلات ران گردند. فیزیوتراپی و ورزشهای خاص اغلب در کم کردن درد و بهبود کارکرد مفاصل موثر می باشند . پزشک و فیزیوتراپ می توانند فیزیوتراپی و ورزشهای خاصی که متناسب با نیاز ها و روش زندگی بیمار باشد را به شما آموزش دهند .
وسایل حمایتی: لوازم حمایتی مانند استفاده از عصا، کفی ، یا توکفشی های خاص می تواند به کم کردن درد بیمار کمک نموده و نیز استفاده از زانو بندهای خاص در مواردی که زانو دچار انحراف باشد با کم کردن فشار برروی قسمت گرفتار می تواند باعث کاهش درد بیمار گردد.
درمانهای دارویی: درمانهای دارویی متفاوتی برای درمان آرتروز زانو وجود دارد. انتخاب نوع داروبراساس نظر پزشک معالج ومتناسب با وضعیت شما خواهد بود.

الف. داروهای خوراکی :

عمده ترین گروه دارویی که جهت درمان آرتروز استفاده می شود گروه دارویی NSAID ها یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (غیر کورتونی) هستند . در ردیف اول این گروه ، داروهای ضد درد و ضد التهاب ساده و نام آشنا مانند آسپریناستامینوفن و بروفن قرار دارند . داروهای دیگر در این گروه شامل ایندمتاسین ، پیروکسیکام، دیکلوفناک سدیم و … هستند . که باعث کم شدن التهاب در درون مفصل می گردند. از داروهای جدید تر ضد التهابی که در این گروه قرار دارند می توان به ولتارین Vioxx و Mobic اشاره کرد . همه این داروها می توانند عوارض جانبی مخصوص به خود را داشته و درهمین حال با داروهای دیگری که شما مصرف می کنید تداخل دارویی داشته باشد .

گروه دیگر داروهایی هستند که امروزه تحت عنوان داروهای سازنده غضروف یا همان کلوگوزامینها و کندروآیتین ها نامیده می شوند ، در واقع حاوی مولکولهای پیش ساز غضروف مفصلی بوده و گروهی از محققین معتقدند که در مراحل اولیه آرتروز زانو می تواند کمک کننده باشد .

ب . درمانهای تزریق داخل مفصلی:

۱- فراورده های استروئیدی یا به اصطلاحکورتون ها از داروهای ضد التهابی قوی هستند که می توان آنهارا به داخل مفصل زانو تزریق کرد. در مورد دردهای متوسط تا شدید تزریق کورتون می تواند کمک کننده باشد، خصوصا” اگر علت درد التهاب داخل مفصلی بوده و علل مکانیکی در مورد آن کمتر مطرح باشد .

۲- از داروهای تزریقی داخل مفصلی دیگر هیالورونیک اسیدها هستند که عموما” در سطح جامعه به عنوان آمپول تاج خروس شناخته می شود. این آمپول ها معمولا” کیفیت مایع داخل مفصلی را افزایش می دهند و اکثرا” چندین هفته تزریق پی در پی موردنیاز است .

درمان های جراحی :

اگر آرتروز زانوی شما به درمانهای غیر جراحی پاسخ ندهد در این صورت مداخله جراحی مورد نیاز است. چندین نوع جراحی ، باتوجه به وضعیت زانوی شما ممکن است کمک کننده باشد .

۱- جراحی آرتروسکوپی که تحت عنوان خانه تکانی زانو نیز از آن یاد می شود روشی است که در آن پس از ایجاد دو برش کوچک چند میلی متری با دستگاه وارد زانوی بیمار شده و اقدام به خارج کردن قطعات آزاد غضروفی ، برداشتن منیسک پاره و تمیز کردن زانوی مبتلا خواهد شد. در اصل این روش می تواند تا حدودی درد مفصل را کم کرده و عمل جراحی تعویض کامل مفصل زانوی شمار ا به تاخیر بیندازد. این روش خصوصا” در مواردی که بیمار علاوه بر آرتروز دچار پارگی منیسک زانو نیز شده باشد بسیار کمک کننده خواهد بود .

نمای آرتروسکوپیک زانوی مبتلا به آرتروز

۲- اصلاح محور زانو: دراین روش در اصل جراحان با ایجاد شکستگی در استخوان ساق بیمار اقدام به اصلاح محور زانو خواهند کرد انحراف زانو به صورت پا پرانتزی باعث افزایش فشار برروی یک قسمت از غضروف مفصلی خواهد شد که در اصل با اصلاح محور زانو این فشار به صورت برابر بر روی تمام قسمت های غضروفی مفصل پخش خواهد شد و در نهایت سرعت پیشرفت آرتروز را در زانوی فرد بیمار کم خواهد کرد .

انحراف زانو می تواند باعث فشاربه یک قسمت زانو شده و سبب ایجاد آرتروز در آن منطقه گردد.

۳- روش های پیوند غضروفی در مواردی که تنها یک قسمت کوچک و محدود از غضروف مفصل زانوی شما دچار تخریب شده باشد کمک کننده است.برای انجام این عمل چندین تکنیک مختلف وجود دارد .

۴- تعویض مفصل زانو: دراین این عمل در اصل قسمتی از مفصل زانوی شما که دچار تخریب کامل شده است با یک زانوی مصنوعی بصورت کامل یا در برخی موارد درابتدا فقط از نیمی از آن تعویض می گردد .